Ciąża a składniki mineralne

W okresie ciąży wzrasta zapotrzebowanie na składniki mineralne nie tylko dla potrzeb płodu, ale również dla zabezpieczenia zdrowia matki przed niedokrwistością, próchnicą zębów itp. Składniki mineralne dzielimy na makroelementy i mikroelementy. Do makroelementów zaliczamy: wapń, fosfor, żelazo, magnez, sód, potas, siarkę, chlor. Do mikroelementów zaliczamy: jod, miedź, mangan, cynk, kobalt, molibden, fluor i inne.

Podstawowe składniki mineralne. Wapń, fosfor, magnez stanowią od 0,07 do 2,7 % całkowitej masy ciała w zależności od wieku płodu i noworodka. Są nie tylko podstawowymi składnikami układu kostnego, lecz również występują w płynie pozakomórkowym, w strukturach międzykomórkowych, błonach komórkowych i mięśniach.

Wapń i fosfor  

Wysokie zapotrzebowanie na wapń i fosfor występuje w drugiej połowie ciąży i wynika z  tego, że zaczyna się intensywny rozwój płodu i kształtuje się układ kostny w tym okresie. Wapń i fosfor są głównym minerałem tkanki kostnej. Najwyższe zapotrzebowanie na wapń przypada na  VII, VIII i IX  miesiąc ciąży i dochodzi do dwóch gramów na dobę. Niedobór wapnia powoduje krzywicę. Jeśli kobieta nie uwzględni w swojej diecie odpowiedniej ilości wapnia, już w pierwszych tygodniach ciąży, płód czerpie go z układu kostnego matki, co jest często przyczyną odwapnienia i próchnicy. Nawiązuje tu oczywiście do kobiet, które odżywiają się nieregularnie i ich dieta nie jest dobrze zbilansowana.

Wapń  

Wapń jest bardzo ważnym minerałem w pożywieniu ciężarnej. Wchodzi w skład struktur szkieletowych płodu, zapewnia prawidłową gęstość kostną u noworodka, a także może zapobiegać  wystąpieniu u matki nadciśnienia ciążowego, stanu przedrzucawkowego porodu przedwczesnego. Korzystna rola wapnia w zapobieganiu porodom przedwczesnym i nadciśnieniu ciążowego wynika prawdopodobnie z  rozkurczliwego działania na komórki mięśni gładkich macicy i tętnic. Odgrywa istotną rolę w procesie krzepnięcia krwi, a także w pobudzaniu i skórczu mięśni. Witamina D umożliwia absorpcję i retencję wapnia i fosforanów niezbędnych w procesie tworzenia i wzrostu kości oraz zębów.

Wchłanianie wapnia przez organizm matki ulega podwojeniu w 20 tygodniu ciąży, pozostając na tym wysokim poziomie aż do porodu. Najlepsze źródła wapnia to produkty mleczne, kefiry, maślanki, jogurty naturalne, jaja, mleko w proszku odtłuszczone, z warzyw będą to: brokuły, brukselka, fasolka szparagowa, marchew, buraki, dynia, brukiew. Warto również wiedzieć, że wchłanianie wapnia wspomaga witamina D. Natomiast jego zapotrzebowanie dla ciężarnych wynosi 1200 mg/dobę.

Żelazo 

„Zapotrzebowanie na żelazo wzrasta znacznie w drugiej połowie ciąży, ale najważniejsze jest w ostatnich miesiącach. Wiąże się to z magazynowaniem żelaza przez płód, dla potrzeb dziecka po urodzeniu. Dlatego dzieci przedwcześnie urodzone nie mają zapasów żelaza i są skłonne do niedokrwistości”[1]

Pierwiastek ten jest składnikiem wielu enzymów i białek biorących udział w metabolizmie organizmu. Bierze udział w syntezie DNA, niezbędny do prawidłowej budowy skóry, włosów, paznokci, do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego.

Jest częścią składową hemoglobiny, mioglobiny i wielu enzymów. Jego niedobór prowadzi do niedokrwistości niedobarwliwej, zmniejszenia wydolności fizycznej, zaburzeń funkcji układu immunologicznego.

Przyszłe mamy musza pamiętać, że w ciąży często dochodzi do braku tego cennego pierwiastka. Jego niedobór w diecie ciężarnej może być przyczyną pojawienia się infekcji  w drogach moczowych, małej masy urodzeniowej dziecka i przedwczesnego porodu. Ma także znaczenie dla prawidłowego wysycenia płodu tym pierwiastkiem i w konsekwencji dla prawidłowego wytwarzania krwi  przez płód. Pamiętajmy, że żelazo najlepiej wchłania się w towarzystwie witaminy C, jak również miedzi, kobaltu, czy manganu. Dobowe zapotrzebowanie kobiety ciężarnej na żelazo wynosi 26 mg. A produkty, które są bogate w ten pierwiastek to m.in.: wątroba, ryby, żółtko jaj, orzechy, warzywa strączkowe, szpinak, brokuły

Cynk  

Prawidłowe spożycie cynku podczas ciąży odgrywa dużą rolę w zapobieganiu  małej masy urodzeniowej dziecka i przedwczesnemu porodowi, niedobór tego pierwiastka może być przyczyną  wad rozwojowych , ciąż przenoszonych, a ponadto nadciśnienia ciążowego, stanu przedrzucawkowego, odklejania łożyska, opóźnionego lub przedwczesnego pęknięcia  błon płodowych, krwotoku w trakcie porodu, infekcji, nieefektywnych Skórczów macicy w czasie porodu i przedłużonego trwania porodu.  Cynk wywiera również znaczenie na prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego, a podczas ciąży na rozwój  układu płodu.  Cynk odgrywa istotną rolę w zapobieganiu zakażeniom wewnątrzmacicznym. Zapotrzebowanie na cynk dla ciężarnych wynosi 16 mg. Najwięcej cynku znajdziemy w zarodkach pszennych, otrębach pszennych, kakao, chlebie chrupkim, mleku w proszku, orzechach, słoneczniku.

Jod 

Dostarczanie tego pierwiastka podczas ciąży ma znaczenie w zapobieganiu poronień, porodom martwych płodów, a także zaburzeniom rozwoju psychomotorycznego dziecka. Jego niedobór w pożywieniu prowadzi do zmniejszenia syntezy hormonów tarczycy i tym samym wpływa negatywnie na rozwój fizyczny i intelektualny człowieka. Dobowa konsumpcja jodu kobiet ciężarnych powinna wynosić 180 µq. Jod występuje w rybach,soli morskiej, owocach morza, pestkach jabłek.

Magnez  

Magnez zabezpiecza przed  stanem przedrzucawkowym i przedwczesnym porodem. Produkty, które są bogate w ten pierwiastek to: kakao, czekolada, migdały, orzechy, soja, jęczmień, mąka pszenna razowa, kukurydza, makrele, łososie, śledzie, makaron, mąka pszenna, banany, rodzynki, suszone śliwki, suszone brzoskwinie, groch, selery, ziemniaki w skórce. Zapotrzebowanie na magnez kobiet ciężarnych wynosi 350 mg/dobę. Magnez dobrze wchłania się w towarzystwie witaminy B6 lub wapnia.

Selen 

Wzmacnia układ odpornościowy, wraz z witamina E chroni matkę i dziecko przed szkodliwym wpływem wolnych rodników. Wraz z jodem, odpowiada za metabolizm hormonów tarczycy, niezbędnych do prawidłowego rozwoju dziecka. Dobowe zapotrzebowanie kobiety ciężarnej na selen wynosi 65 µq. Najwięcej selenu znajdziemy w: jajach, owocach morza, rybach, produktach zbożowych.

Mangan

Niedobór tego pierwiastka może powodować zaburzenia reprodukcji, opóźnienie wzrostu, wady wrodzone w układzie kostnym. Odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu mózgu. Obecnie uważa się, że jest on przeciwutleniaczem.

Omega 3 

Mają duże znaczenie podczas ciąży. Odgrywają ważną rolę w rozwoju mózgu  i siatkówki oka płodu. Są one niezwykle ważne w ostatnim trymestrze ciąży, gdyż w tedy następuje intensywny rozwój tych narządów. Odpowiednia ilość podczas ciąży może mieć wpływ na   masę urodzeniową i zapobieganie przedwczesnym porodom.

Coraz bardziej jesteśmy świadomi, jaki związek występuje między prawidłowym żywieniem człowieka , a rozwojem człowieka, jego zdrowiem, odpornością, zdolnościami, rozwojem umysłowym, przedłużeniem okresu młodości i wieku dojrzałego oraz zachowaniem żywotności i wydolności organizmu w latach późniejszych. 

Naukowcy cały czas uświadamiają nas, ze niedobory żywnościowe szczególnie niebezpieczne są dla kobiet w okresie ciąży, matek karmiących piersią, dla dzieci do 3 lat, młodzieży, jak również wieku podeszłego.

A dlaczego wymienione przeze mnie te okresy są tak ważne?

Otóż w wymienionych okresach zachodzą największe przeobrażenia w organizmach, które mają duży wpływ na prawidłowy rozwój i funkcjonowanie człowieka. Procesy fizjologiczne zachodzące w organizmie człowieka dokonują się dzięki składnikom odżywczym oraz substancjom, które występują w pokarmach. Dlatego powinniśmy pamiętać, ze w każdym okresie życia żywienie powinno być dostosowane do potrzeb naszych organizmów.

Źródło:

1.Witkowska S. Zdrowie kobiety.PZWL Warszawa 1981

2.Woś H. Staszewska-Kwak A. Żywienie dzieci. Wydawnictwo lekarskie PZWL Warszawa 2008